Dr Bernadette Lelonek-Kuleta, ekspert ds. cyberbezpieczeństwa, przybliża nam pułapki czyhające na nas w dzisiejszym cyberświecie. Jej badania i doświadczenie uświadamiają nam, jak ważne jest, aby być poinformowanym i czujnym w erze cyfrowej.

Koncepcja "uzależnienia od Internetu", opracowana w ubiegłym wieku przez Kimberly Young, przechodzi dziś ogromną zmianę. Naukowcy pracujący nad klasyfikacją zaburzeń DSM-V doszli do wniosku już w 2013 roku, że termin "Internet" jest tak szeroki i obejmuje tak wiele różnych działań, że trudno jest dokładnie określić, z jakimi problemami boryka się osoba cierpiąca na "uzależnienie od Internetu".

Obecnie Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rozpoznają dwa odrębne zaburzenia uzależnienia związane z korzystaniem z Internetu - zaburzenie związane z hazardem i zaburzenie związane z grami. Zaburzenia te są uważane za jedyne oficjalnie uznane formy tak zwanych "uzależnień funkcjonalnych".

O skrzynkach z łupami

Zarówno hazard, jak i gry online oferują ucieczkę od prawdziwego świata i wywołują silne emocje, takie jak podniecenie, radość i frustracja. Ponadto losowość, która charakteryzuje ruletkę, pokera lub automaty do gier, jest również widoczna w niektórych aspektach hazardu online. Gry online wykorzystują te same mechanizmy, co kasyna. Na przykład, darmowe bonusy gotówkowe dla graczy można znaleźć na stronie; strony oceniające gry dają to samo.

Ponadto niektóre gry online zawierają skrzynki z łupami - wirtualne skrzynki, które są kupowane za wirtualne lub prawdziwe pieniądze lub otrzymywane jako nagroda za wykonanie określonych czynności. Zawartość skrzynek jest losowa i może być bardzo cenna dla gracza pod względem dalszych postępów w grze.

Badania pokazują, że niektórzy użytkownicy postrzegają te elementy jako zachętę do udziału w grach hazardowych. Wymieniają oni na przykład skrzynki z łupami, możliwość obstawiania wyników gier wideo, wprowadzanie elementów hazardu do fabuły oraz możliwość płacenia za szybkie postępy. W związku z tym należy zwrócić uwagę na to, jakie elementy w grach online mogą wywoływać reakcje hazardowe i wpływać na motywację i zachowanie graczy.

Lootboxy są często otwierane publicznie, na przykład podczas streamów na YouTube lub Twitchu. To dodatkowo motywuje graczy, podobnie jak wygrana w kasynie generuje podziw wśród użytkowników. Kiedy gracz otrzymuje coś szczególnie cennego ze skrzynki, towarzyszą temu efekty wizualne i dźwiękowe podobne do wygranej na automacie. Ponadto, lootboxy wykorzystują psychologiczne sztuczki typowe dla hazardu.

Te podobieństwa między lootboxami a hazardem sprawiły, że coraz więcej krajów zwraca uwagę na ten aspekt gier wideo, a w niektórych krajach, takich jak Belgia i Holandia, lootboxy zostały zakazane. Naruszenie tego zakazu wiąże się z poważnymi karami finansowymi. W Polsce natomiast Ministerstwo Finansów uznało, że lootboxy są elementem gry, którego nie można zakwalifikować jako hazard, dlatego też można je znaleźć w wielu projektach.

Utrata kontroli i samodyscypliny

Istnieje wiele wątpliwości i obaw dotyczących tego, czy nasze działania w cyberświecie mogą powodować szkody. Obawy te dotyczą nie tylko badaczy i decydentów, ale także zwykłych użytkowników. Biorąc pod uwagę, że bycie online przez cały czas staje się normą, trudno uwierzyć, że może to być potencjalnie niebezpieczne. Podczas gdy dwie czynności zostały już uznane za uzależniające, ważne jest, aby pamiętać o innych czynnościach, które również mogą powodować szkody.

W 2019 r. Centrum Badań Nauk Społecznych (CBOS) przeprowadziło badanie, w którym przeanalizowano korzystanie z Facebooka, Instagrama, Twittera i smartfonów. W przypadku każdego z nich potwierdzono możliwość wystąpienia objawów uzależnienia:

• Utrata kontroli nad czasem.

• Zaniedbywanie obowiązków.

• Utrata zainteresowania innymi rzeczami.

• Pojawienie się drażliwości przy braku dostępu do mediów społecznościowych.

• Używanie ich do poprawy nastroju i innych objawów.

Czy warto bać się Internetu? Nie ma sensu być w ciągłym strachu, ale nie jest też racjonalne całkowite porzucenie go. Za Internetem stoją eksperci, którzy chcą, abyśmy spędzali w nim więcej czasu. Aby zapobiec nadużywaniu mediów cyfrowych, warto korzystać z nich świadomie i znaleźć równowagę między tym, co realne, a tym, co wirtualne. Oznacza to dbanie o czas spędzany offline i rozwijanie aktywności poza siecią WWW.

Jeśli zauważysz, że czas spędzany w sieci się kończy, możesz podjąć konkretne działania, takie jak ustalenie limitu surfowania po sieci. Pomoże ci to nauczyć się samodyscypliny i zapobiegnie rozwojowi uzależnienia. Kiedy wiemy, rozumiemy i kontrolujemy to, co robimy, czujemy się bezpieczniej. Dlatego ważne jest, aby być poinformowanym, uważnym i mądrze korzystać z technologii, pamiętając o związanym z tym ryzyku.