komiks

17 marca tego roku minęła 160 rocznica bitwy pod Chrobrzem podczas powstania styczniowego. Największego i najdłużej trwającego polskiego zrywu narodowego skierowanego przeciw rosyjskiemu zaborcy, który miał wydatny wpływ na umocnienie polskiej tożsamości.

Bitwa, która rozegrała się na łąkach rozciągających się nad Nidą w Chrobrzu, zagościła w różnorakich publikacjach, które w tym artykule chcieliśmy zaprezentować. Można ten materiał traktować jako uzupełnienie artykułu z 2021 roku [Zobacz].

Gazety

Niektóre gazety w miarę sprawnie relacjonowały przebieg powstanie, a część z nich pomijało niektóre niewygodne fakty, np. jak wygrana potyczka pod Chrobrzem. Nic dziwnego, że niektóre z tych organów prasowych popadały w konflikty z powstańcami. Dyktator powstania Marian Langiewicz w jednym z pierwszych zdań ulotki powstańczej pisze: Dla wykazania fałszów systematycznie i uporczywie przez najazd moskiewski rozsiewanych, a przez ciemnych lub słabych niebacznie puszczanych, przytaczamy z "Czasu" z d. 22 Marca b.r. najświeższe i z pewnego źródła pochodzące wiadomości”.

Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego
Nr.69. z dnia 23 Marca 1863 r.

gazeta

gazety

W dniu 17 marca popołudniu (a nie 18 jak wczoraj przez omyłkę podaliśmy) wyruszył korpus dyktatora Langiewicza z Chrobrza przez Nidę ku Zagościowi, a tylna jego straż z oddziału Żuawów złożona spaliła most na Nidzie po przejściu korpusu. Zaledwie korpus posunął się równiną ku Zagościowi, gdy dwie kolumny wojsk moskiewskich złożone z parę batalionów piechoty, z oddziałów dragonów i kozaków z 4 działam i, zaatakowały go z dwóch stron a kozacy obszedłszy wzgórza uderzyli na forpoczty około 3ej popołudniu toczył się w sposób, jaki wczoraj przedstawiliśmy; że chwilowo powstało zamieszanie na tyle między furgonami zaatakowanemi przez kozaków i dragonów, lecz wszystkie ataki moskiewskie wszędzie odparte, Moskale nad wieczorem złamani, pędzeni byli ku Buskowi aż do nocy, a w pogoni zabrano im wiele broni i nieco jeńców.

Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego.
Nr. 66. Z dnia 19 marca 1863 r.

gazeta

Presse wiedeńska donosi z Krakowa pod dniem 18. b.m , że główna kwatera Langiewicza wczorajszej nocy znajdowała się w Chrobrzu, w zamku margrabiego Wielopolskiego.

 

Gazeta ,,Czas’’ Kraków 
Nr. 64 z 19 Marca 1863 r.

gazeta czas
(kliknij aby powiększyć)

Dzisiejsze wiadomości nasze z pola walki ograniczają się tyko na doniesieniach o pochodzie korpusu polskiego Dyktatora Langiewicza i ruchach wojsk moskiewskich w najbliższej nas okolicy województwa krakowskiego. Z Zaryszyna gdzie była, jak wspomnieliśmy wczoraj, główna kwatera 16 t. m., ruszył korpus polskie — posławszy w pościgu oddział za bandą rosyjską, która Giebułtów  napadła a następnie ku Miechown pierzchła, - przez Góry do Chrobrza, gdzie była główna kwatera 17 t. m. W Chrobrzu, który jak wiadomo należy do margrabiego Wielopolskiego, wzięto w rekwisycyę wszystkie konie i żywność, lecz nietknięto niczego w pałacu, w którym stał Dyktator Langiewicz; jednak przy wymarszu z Chrobrzą zawezwała władza polska sołtysów wsi okolicznych i wskazując im, że pałac i w nim wszystko jest nietknięte, oddała go tymże sołtysom pod straż, aby następnie gdyby służba miejscowa lub też hordy moskiewskie zrabowały pałac, nie poszło to na karb korpusu. O dalszym pochodzie korpusu polskiego zamilczmy znów dziś. Przez cały dzień 17 t. m. nie zaszła żadna utarczka, gdyż odział moskiewski śledzący pochód korpusu polskiego z daleka o mil parę postępował i w dniu wczorajszym wieczór był w Działoszycach, w sile kilku kompanii piechoty, dwóch dział, 50 kozaków i 50 dragonów. Główny oddział moskiewski pod dowództwem Sząchowskoja, nie wysunął się, jak się zdaje z Miechowa, gdzie pozostać miało parę tysięcy piechoty gwardyi z pułku wileńskiego, z pułku Smoleńskiego i z 6-go batalionu strzelców oraz 4 działa. Półkownik Zwirow z oddziałem, którego siły nie znamy, stał w Jędrzejowie przybywszy z Kielc, a jego przodowy oddział wysunięty był ku Pińczowu. Jan Uszakow naczelnik wojenny moskiewski w Radomskiem, przeniósł swą główną kwaterę z Radomia do Kielc. W Stopnicy jak wpierw tak i teraz stali 300 moskali…

Komiks

Kosy wojny. 1863
Scenarzysta: Marcin Wierzchowski, Hieronim Szczur.

Ilustrator: Marcin Wierzchowski.

komiks

komiks
Małogoszcz

Komiks możemy uznać jako  przystępną i bardzo atrakcyjną formę przekazania wiedzy historycznej nie tylko dzieciom i młodzieży ale również dorosłym. Taki cel przyświecał również  twórcom komiksu "Kosy wojny. 1863"  przygotowanego przez krakowskie „Hmmm Studio” oraz Fundację „Gdzie” ze środków Muzeum Historii Polski. Partnerem projektu było Centrum Kultury "Dworek Białoprądnicki". "Kosy wojny. 1863" to multimedialny komiks interaktywny i baza wiedzy o powstaniu styczniowym. Projekt w oryginalny sposób upamiętnia 150. rocznicę polskiego zrywu narodowego.

komiks
Chroberz

Nas zainteresuje na pewno fakt że część fabuły zahacza o nasz region, a w szczególności o epizod rozgrywający się w Chrobrzu.

Sam projekt już niestety nie jest dostępny pod dotychczasowym adresem:  http://kosywojny.pl. Nie udało się jak na razie dowiedzieć czy i kiedy powróci. Nawet jeśli miałaby być to wersja papierowa. Pozostaje nam jedynie kilkanaście kadrów które można znaleźć w internecie oraz szkice koncepcyjne (na których widnieje Chroberz ) na oficjalnym facebookowym fanpagu komiksu. 

Książka fabularyzowana

Odkupienie

Kolejnym pisarzem który umiejscowił fabułę swojej książki (opowiadania) w czasach powstania styczniowego był Gustaw Olechowski, a powieść nosi tytuł „Odkupienie”.

ksiazka

ksiazka

Przedstawia on losy Pawła, uczestnika powstania listopadowego, który ze swoim oddziałem poddał się Austriakom. Gdy więc wybucha nowe powstanie, staje do walki ogarnięty wyrzutami sumienia. Pomimo 63 lat chce zmazać skazę na honorze, dołączając do oddziału Langiewicza stacjonującego w… Chrobrzu.

Jeden z fragmentów książki dot. Chrobrza poniżej:

….Po drodze w lasach spoczął parę razy, bo nie był jeszcze bardzo mocny po chorobie; co wziął z sobą — przekąsił, siwkowi siana wiązkę z przysiodła odwiązał, a pod wieczór już był pod Chrobrzem.

Pierwszej pikiecie na brzegu wsi zameldował się, że jest ochotnik. Wachmistrz odesłał z nim konnego do głównej kwatery. Generał Bentkowski, szef sztabu, były poseł z Berlina, obejrzał Pawła z koniem od ułanki do kopyt. Pokiwał głową, gdy się dowiedział, że ochotnik ma 63 rok, poklepał go po ramieniu i przydzielił od razu do maleńkiej gwardyjki, złożonej z co najlepszych kawalerzystów, przeważnie z młodzików szlacheckich — „eskortą gewaltygierów“ zwanej, poczem do kapelana sztabu Kamińskiego udać się dla złożenia przysięgi kazał, na posłuszeństwo dyktatorowi, bo armijka cała już w Sosnówku takąż przysięgę złożyła była zaraz po połączeniu się oddziałów i po obwołaniu….

Poezja

Wybór poezyj Teofila Lenartowicza. T. 2
Teofil  Lenartowicz
„Kosynierka”

poezja

poezja
(kliknij aby powiększyć)

Wiccie co   to kosyniery,
A co  oni czynili?
Kosyniery - naród szczery
Srodze Moskali bili,

 

Niech powiedzą Grochowiska,
I Chrobrza i Opatów,
Niechaj powie Święto-Krzyzka,
Jak my bili sołdatów.

 

Lecieli my żwawo, śmiało
Na Moskala piorunem,
A najlepiej nam się działo
Pod Francuzem - Roszbrunem.

 

Sam nie doje, nie dopije,
A o ludziach pamięta,
Nic nie pyta jeno bije,
Srodze sztuka zacięta,

 

W polu stoi naród wieski,
Naszych kładą, a kładą
Aż tu leci pan Waleski,
Dalej bracia gromadą!.

 

Kupa ludzi, staruszkowie,
I dzieci ochota,
Jak Waleski dalej powie,
W krzakach Moskal niecnota

 

Od zagaju naszych prazy
Roszbruna nam zabije,
Wziął Waleski gospodarzy
Wiwat! Polska niech żyje.

 

Jak się  puści Polska szczera,
Jezus! święta Maryjo!
Chłopska kosa nie przebiera,
Matko Boska jak biją!.

 

Jednym cięciem przez połowę
Przecinali jak szczapy,
Ten przez plecy, ten przez głowę,
Popłatane kacapy.

 

Ażć z onego zagajnika
W jedno oka mignienie,
Polak krzyka, Moskal zmyka,
Jako sarny, jelenie.

 

Bez pamięci my lecieli,
Uciszyły się krzaki,
A Roszbrunek się weseli,
Wiwat! naprzód Polaki!

 

Po pagórkach wiara stała,
Cały naród się schodził,
Na Roszbruna spoglądała,
Co Moskalom dogodził.

 

Oj! żeby to nie to co  to,
Co  to mówić nie miło,
Z taką wiarą, z taką cnotą,
Jużby Moskwy nie było.

Opracował: Rafał Bochniak oraz pb, chroberz.info

Zachęcamy do zapoznania się z innymi artykułami z cyklu "Znalezione":
http://chroberz.info/serwis/index.php/historia/znalezione