Kamienna figura przedstawiająca św. Nepomucena, która obecnie stoi na prywatnej posesji przy ul. Chrobrego, jest świątkiem "po przejściach". Pierwotnie postawiona po drugiej stronie mostu niż jest to obecnie, o mały włos zostałaby zrównania z ziemią podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. Również informacje na temat wieku w którym została ufundowana nie są jednoznaczne. Ale po kolei…

grafika św. nepomucen z Chrobrza

Kilka słów o patronie

Jan urodził się około 21 marca 1350 r. w miejscowości Nepomuk, w południowo-zachodnich Czechach. W 1380 roku został wyświęcony na kapłana i otrzymał probostwo św. Galla. Następnie studiował w Pradze, później w Padwie i Bolonii. Z tytułem doktora prawa powrócił do Pragi, gdzie został wikariuszem generalnym i kanonikiem w praskiej katedrze.

W 1393 roku m.in. Jan Nepomucen oraz Arcybiskup Pragi zostali podstępem aresztowani na polecenie czeskiego króla Wacława IV. Arcybiskup zdołał uciec, dwóch prałatów zwolniono na podstawie przysięgi którą złożyli, że nikomu nie powiedzą co wydarzyło się na królewskim dworze. Natomiast Jana poddano torturom. Jeszcze żywego, 20 marca 1393 roku, wrzucono do rzeki Wełtawy.

Legenda głosi, że ciało późniejszego świętego udało się odnaleźć dzięki pojawieniu się na wodzie kręgu pięciu gwiazd. Gwiazdy oraz krucyfiks trzymany w dłoniach, są najbardziej charakterystycznym elementem większości rzeźb przedstawiających męczennika.

rysunek nepomucena
Grafika pochodzi ze strony www.npolona.pl

Jan Nepomucen został uznany za błogosławionego w roku 1721 przez papieża Innocentego XIII, a już w 1729 roku papież Benedykt XIII kanonizował Jana na świętego. Jego wspomnienie przypada w Polsce na 21 maja.

Święty Jan Nepomucen uważany jest za patrona dobrej spowiedzi i spowiedników (według austriackiego historyka, św. Jan był bezskutecznie nakłaniany przez króla Wacława do wyjawienia tajemnicy spowiedzi).

Nepomucen wzywany był podczas powodzi, miał chronić przed wzburzoną wodą, dlatego jego pomniki ustawiane były często przy mostach i nad wodą. Jest również patronem żeglarzy, flisaków, budowniczych mostów i młynarzy.

Chroberski Nepomucen, podobnie jak większość nepomuków wzorowany był na figurze, którą wykonano w 1683 roku, a którą można oglądać na moście Karola w Pradze.

Historia świątka

Kamienna figura św. Jana Nepomucena została przez budowniczych ustawiona tuż za drewnianym mostem na rzece Nidzie, z prawej jego strony, jadąc od wsi (jest to zaznaczone na wojskowej mapie z lat 1763-1787). Później została przeniesiona na drugą stronę rzeki (od strony wsi) i ulokowana została po lewej stronie (początek obecnej przystani kajakowej). Niestety w czasie działań wojennych II wojny światowej (wysadzenie mostu na Nidzie, detonacje na polu minowym w pobliżu figurki) kamienny Nepomucen uległ uszkodzeniu. Mieszkańcy wsi w obawie przed całkowitym jego zniszczeniem, przenieśli ją na obecne miejsce, na prywatną posesje przy ul. Chrobrego.

mapa nepomucen
Mapa z lat 1763-1787

widok 10.10.53-3.jpg
Stary drewniany most na rzece Nidzie. Zdjęcie wykonane od strony Gacek 10.10.1953 roku.
Po lewej widać drewnianą zabudowę Podzamcza. Zdjęcie wykonał dr. Ryszard Bielawski.
 


Obecne położenie figury św. Jana Nepomucena

Autor rzeźby jest nieznany. Również czas jej wykonania jest nieco problematyczny. Z informacji przekazanych przez Towarzystwo Przyjaciół Ponidzia wynika, że figura pochodzi z XVII wieku, natomiast z dokumentów konserwatora wynika, że została ona wykonana w 2 poł. XVIII w. i że stanowi przykład budowli późnobarokowej.

Pozostaje zaufać specjalistom, których zatrudnia konserwator zabytków i przyjąć ich wersję. Dowodów w postaci dokumentów, czy też inskrypcji niestety nie mamy.

Wygląd

[Schemat budowy przydrożnej figurki]

Kamienna, późnobarokowa figura świętego, usadowiona jest na dość masywnym, okrągłym cokole. Stopa kapliczki oraz cokół wykonane są z wapienia. Figury świętego i dwóch aniołów u jego stóp również wyrzeźbiono w kamieniu pińczowskim.

Cokół wieńczy zdobiona płyta, na której posadowiono rzeźbę św. Jana Nepomucena, ubranego w strój kapłański, na który składa się sutanna, rokieta* i gronostajowa peleryna. Na głowie ma biret, a nad nim aureolę z pięcioma gwiazdami. Postać świętego pochylona jest w lewą stronę. Do piersi przyciska krzyż, trzymany oburącz.

nepomucen chroberski nepomuk chroberski
Widok współczesny. Figura św. Jana Nepomucena w Chrobrzu. (fot. Rafał Bochniak)

U stóp świętego siedzą dwa anioły o nagich torsach. Anioł z prawej strony świętego trzyma palmę – symbol zwycięstwa męczenników. Drugi natomiast ukazany jest z palcem trzymanym na ustach – gest nakazujący milczenie, dotrzymanie tajemnicy.

nepomuk chroberski nepomuk chroberski
Zdjęcia Rafał Bochniak

Inskrypcja

Niestety brak inskrypcji.

Remont 

Figura do niedawana była w bardzo złym stanie i wymagała pilnej interwencji konserwatorskiej. Korozja „kamienia pińczowskiego” zatarła kontury podstawy rzeźby, przez co postacie aniołków były praktycznie niewidocznie. Podobnie jak i większa część szat świętego. Również cokół był dość mocno naruszony „zębem czasu”. Urwany krucyfiks oraz brak aureoli z gwiazdami dopełniał obrazu zniszczeń. W latach 2015-2016, pomnik przeszedł gruntowną renowację i konserwację. Dzięki zaangażowaniu Towarzystwa Przyjaciół Ponidzia i pozyskanym przez nich środków finansowych rzeźba odzyskała swój dawny blask.

nepomucen chroberz przed remontem remont figur
Figura przed remontem. Fot.Urszuli Chróścickiej-Lechowskiej                      Figura po remoncie 

Galeria 

nepomuk 1997 ok chroberz
Chroberski Nepomucen - zdjęcie wykonane w 1997 r. (fot. Paweł Bochniak)

*Rokieta to forma podszywanej komży, używana od IX w. przez prałatów i biskupów jako strój chórowy. Ma węższe od komży rękawy. Nigdy nie nakłada się na rokietę komży.

Autorzy cyklu: Rafał i Paweł Bochniak, chroberz.info

Nasza praca nie jest zamknięta, dlatego zapraszamy naszych Czytelników do włączenia się w budowanie wiedzy na temat naszych świątków. Jeśli znacie jakieś ciekawe historie związane z przydrożnymi krzyżami, kapliczkami lub jesteście w posiadaniu starych zdjęć to prosimy o kontakt z redakcją pod adresem email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub poprzez facebook.

Kolejne odcinki z cyklu "Kapliczki chroberskie" będą się ukazywały 
w dziale Historia/Odkrywamy na nowo