Przed nami historia kolejnej, niezwykle ciekawej i ważnej osobowości w dziejach Chrobrza, która jakbyśmy dziś powiedzieli, zrobiła niemałą karierę. Karierę w czasach Polski Jagiellonów.
Grafika poglądowa
Stanisław Chroberski herbu Topór, bo o nim będzie mowa, urodził się przed rokiem 1480. Niestety zachowane źródła pisane nie pozwalają na określenie dokładnej daty jego urodzenia. Pochodził z rodziny, do której w średniowieczu należała część Chrobrza, a która dla odróżnienia od Tęczyńskich (również herbu Topór) nazywani byli Pałukami. (Uproszczona wersja zależności pomiędzy Pałukami i Tęczyńskimi). Jego ojcem był Jan z Chrobrza, a matką Katarzyna.
Pałukowie byli starym, średniowiecznym rodem szlacheckim, wymienianym w „Herbarzu polskim”. Dzięki prowadzeniu bardzo przemyślanej i konsekwentnej polityki umacniania wpływów rodu, należeli do stronników Andegawenów i Jagiellonów. Największe znaczenie ród odgrywał w XIV wieku, ale również w późniejszych stuleciach, dzięki koneksjom i zaradności, członkowie rodu piastowali ważne stanowiska w kraju.
Bohater naszego artykułu Stanisław, był jednym z czterech braci i to on jak pokazała później historia chroberskiego rodu okazał się najbardziej znanym jej przedstawicielem.
Szybko piął się po szczeblach dworskiej hierarchii zaskarbiając sobie łaski kolejnych polskich władców, począwszy od Kazimierza Jagiellończyka. Dowodem jest choćby pobyt w Budzie (obecnie część Budapesztu), gdzie opiekował się przebywającym tam od dziecięcych lat, późniejszym królem Polski Zygmuntem I Starym. Potomek rodziny królewskiej przebywał nad Dunajem pod protekcją swojego brata Władysława II Jagiellończyka, króla Węgier i Chorwacji.
Od pobytu na Węgrzech, Stanisław Chroberski stał się nieodłącznym towarzyszem i zaufanym dworzaninem Zygmunta I. Wraz z Jagiellonem odwiedził dwory najważniejszych monarchii europejskich, a także dwory możnych naszego kraju. Nic więc dziwnego, że po objęciu tronu przez Zygmunta I zwanego później Starym (rok 1507), posypały się dla Stanisława urzędy i awanse. Około 1507 roku otrzymał tytuł chorążego, czyli wyższy urząd ziemski. Następnie od 1510 roku przynależał mu tytuł nadwornego cześnika, później krajczego – urzędy honorowe.
Od 1511 roku piastował stanowisko dożywotniego starosty krzeszowskiego.
W 1512 roku król Zygmunt I poślubił swoją pierwszą żonę Barbarę Zápolyą, córkę węgierskiego magnata. Na tą okoliczność sporządzona została ślubna intercyza pod którą podpisał się … nie kto innych jak Stanisław Chroberski z tytułem Vexillifer - Incisor - et Pincerna R. Niestety ta skromna i pobożna królowa zmarła po 3 latach panowania. Drugą zaś żoną Zygmunta został w 1518 roku słynna Bona Sforza d’Aragona.
W tym samym roku Stanisław, za 1000 florenów kupił od Stanisława Lanckorońskiego wieś Korabniki.
Wcześniej bo 8 września 1513 r., Stanisław wstawił się wraz z innym dworzaninem – Andrzejem Tęczyńskim, przy aprobacie króla Zygmunta, za nobilitacją do stanu szlacheckiego i adopcją do rodu herbu Topór, Macieja z Krajny i Buzun. Dzięki temu zdolny i zasłużony, a co najważniejsze wykształcony na europejskich uniwersytetach, syn mieszczanina, mógł zostać nadwornym lekarzem polskiego władcy.
Kolejnym tytułem, którym obdarzony został Stanisław z Chrobrza była godność wojskiego krakowskiego. Urząd, który wskazywał na ogromną estymę którą musiał się cieszyć szlachcic nim tytułowany. Podczas konfliktu zbrojnego „wojski” zwalniany był ze służby wojskowej aby w tym czasie objąć opieką rodziny szlachty będącej na wojnie. Wojski musiał mieć więc nienaganną reputację.
Nie przeszkodziło to jednak ambitnemu Stanisławowi wyruszyć na wojnę pruską z Zakonem Krzyżackim. Niestety kampania zakończyła się dla niego tragicznie, ponieważ najsłynniejszy z chroberskich Pałuków zmarł 14 stycznia 1520 roku.
Pochowany został w stolicy województwa sandomierskiego - Sandomierzu, a sekretarz koronny Zygmunt Tarło z Szczekarzowic wystawił Stanisławowi (około roku 1522), monumentalne epitafium w obecnej Bazylice Katedralnej Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
Bazylika Katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu (fot. diecezjasandomierska.pl)
Malowane epitafium znajduje się w nawie głównej katedry, na filarze naprzeciwko ambony. W głównym polu - obraz Wskrzeszenia Piotrowina przez św. Stanisława, w zwieńczeniu obraz Matki Boskiej Apokaliptycznej i obraz z wizerunkiem Czternastu Świętych Wspomożycieli w tzw. predelli (podstawa nastawy ołtarzowej).
Na głównym obrazie odwzorowana jest postać Stanisława Chroberskiego oraz fundatora epitafium – Zygmunta Tarły. - Po prawej stronie kompozycji widać klęczącą postać kanonika krakowskiego i sandomierskiego Jana Tarły, oznaczonego herbem Topór. Po drugiej stronie klęczy ubrany w złotą zbroję chorąży koronny Stanisław Chroberski, pieczętujący się także herbem Topór. Klęczący na ziemi wotanci tworzą ze wskrzeszonym jeden szereg. Kanonik krakowski Jan Tarło i chorąży koronny Stanisław Chroberski, imiennik świętego biskupa, są świadomi swoich powiązań ze Św. Stanisławem. Między swoimi herbami umieścili imaginacyjny herb biskupa, zestawiony ze znaków heraldycznych kapituły krakowskiej i rodu Turzyna, przypisywanego rodzinie Św. Stanisława.
(Aby powiększyć, kliknij w wybrane zdjęcie)
Niestety brak jest informacji na temat potomków Stanisława Chroberskiego herbu Topór z Pałuków.
Autorzy: Paweł i Rafał Bochniak, chroberz.info
Zdjęcia, grafiki: 1, 3-5 - Rafał, chroberz.info, 6 - gruszczynscy.com.